Soru:
Fıkıh kitaplarının münakehat bahsinde evlilik yaşı konusunda neden bir alt sınır yok?
Cevap:
Allah-u teala şöyle buyurdu:
وَالّٰٓـىٴۡ يَٮِٕسۡنَ مِنَ الۡمَحِيۡضِ مِنۡ نِّسَآٮِٕكُمۡ اِنِ ارۡتَبۡتُمۡ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلٰثَةُ اَشۡهُرٍ وَّالّٰٓـىٴۡ لَمۡ يَحِضۡنَؕ
“ Şüpheniz olursa adet görmekten ümitleri kalmamış olan kadınlarınızın ve henüz adet görmeye başlamamış kız çocuğunun iddeti (bekleme suresi) üç aydır” (Talak 4)
Bu ayete binaen adet görmeyen kız çocuğu evlenebilir. Zira boşanırsa iddeti üç aydır.
Hemen hemen bütün âlimler bu ayeti bu şekilde anladılar. Bu nedenle evlilik için bir yaş gösterilmedi. Sadece evlenebilecek durumda olursa evlenir. Nikâh sözleşmesi herhangi bir yaşta yapılabilir. Fakat birleşme ancak o kız akil baliğ olunca gerçekleşir, bunun yaşı hakkında âlimler ihtilaf ettiler.
Allah-u teala şöyle buyurdu:
وَابۡتَلُوا الۡيَتٰمٰى حَتّٰىۤ اِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ ۚ فَاِنۡ اٰنَسۡتُمۡ مِّنۡهُمۡ رُشۡدًا فَادۡفَعُوۡۤا اِلَيۡهِمۡ اَمۡوَالَهُمۡۚ
“Yetimler evlenme (buluğ) çağına gelince onları deneyin, raşit olduklarını hissederseniz kendilerine mallarını verin”. (Nisa 6)
Buluğ çağı 15 yaş olarak şeriatça tespit edildi. İbni Ömer (r.a) şöyle dedi: “Ben 14 yaşındayken Uhut savaşına katılmak için Resulullah Sallallahu Aleyhi Vesellem’e kendimi sundum, benim katılmamı onaylamadı. Ertesi senede 15 yaşındayken Hendek savaşı olunca katılmak için Resulullah Sallallahu Aleyhi Vesellem’e kendimi sundum, benim katılmamı onayladı”. (Buhari ve Müslim)
Bu nedenle Hilafet devletinde Müslüman 15 yaşında olunca, malı idare etme yetkisi verilir, sözleşmeleri imzalar, şahit olarak tutulur ve değişik mesuliyetleri üstlenir. Yine askerlikte yapacaktır, devlette her hangi bir işe ehliyetli olunca tayin edilir. Halife adayı olmak için bu yaşta kabul edilir, fakat asıl şartlardan biri akıl baliğ olmak ise bir adayı diğerine tercih edebilmek için efdaliyet veya tercihi şartlar aranacaktır. İnsanlar her iş için efdaliyet şartlarını ararlar.
Bu yaş devlet ve toplumda buluğ çağı olarak itibar edilir. Resmi muamele bu yaşa göre yapılır. Fakat bir takım çocuklar daha önce baliğ olur, bunlar Allah indinde mükelleftir. Namaz kılmalı, oruç tutmalı ve sair şeri mükellefiyetleri yapmalıdır. Günah işlerse Allah ona azap verir. Kız herhangi bir yaşta baliğ olunca örtünmelidir, evlenirse hamile kalabilir. Erkekler de 15 yaşından önce baliğ olup evlenirlerse çocuk sahibi olabilirler. Buluğ çağında memleket iklimi bir rol oynar. Sıcak memleketlerde çocuklar erken baliğ olurlar. Haberlerde okuduğumuza göre bazı bölgelerde 10 yaşından daha aşağı çocuklar baliğ olurlar.
Fakat resmi yaş ve devlette görev alabilmek için itibar edilen yaş 15’tir.
Raşit olmak, aklen olgun olmaktır, hem akıl baliğdir hem de dinine göre düzgün hareket edip şeriatın emir ve nehiylerine riayet ederek davranan kimsedir. İşte istenilen şey, yalnız yaş meselesi değil, akıllı, istikametli ve dengeli olmaktır.
Ayette “Yetimler evlenme çağına gelince onları deneyin, raşit olduklarını hissederseniz kendilerine mallarını verin”. ( Nisa 6)Diye buyurmaktadır.
Burada evlenme çağı buluğ çağına bir kinayedir, insan baliğ olunca evlenmeye hazırlanır. Akıl baliğ olunca onu evlendirmeye dair bir teşvik vardır, işaret delaletiyle bu teşvik anlaşılır. Sadece yetimler değil, daha evla olan yetim olmayan çocuklar da evlendirilmeye çalışılır.
Akil baliğ olmayınca vasisi ve velisinin yönetiminde evlendirme müsaadesi vardır. Zira daha önceki ayette “Eğer yetim kızlara adil davranmamaktan korkarsınız (endişe ederseniz) onlar dışında size hoş gelen ikişer, üçer ve dörder kadınlarla evlenin”. (Nisa 3)
Yukarıda gösterdiğimiz Talak suresi 4. Ayete göre kızlar henüz adet görmemiş olursa evlenebileceğini bildirir. Fakat öbür ayetle bir araya getirirsek akil baliğ olduğu halde evlenmesinin daha efdal olduğu anlaşılır. Fakat engellenmez, kötülenmez.
İslam Hilafet devletinde tanzim edilip resmi olarak şeri ahkâma göre şartlarıyla her evlilik kaydedilir, boşanma olursa da kaydedilir. Bu şekilde her şey belli olur, herkes hakkını arayabilir ve hakkını elde eder.
Esad Mansur
