Soru:
Faturalı hat üzerine telefon satın almak caiz midir?
Bir telefon operatörü belirli bir süre abone olmak şartı ile aylık taksitlerle gsm cihazı veriyor. Faturamda ekstra olarak her ay cihaz içinde belirli miktar ödüyorum.
Cevap:
Bir kişi bir şey satın alırsa, satın aldığı şey kendi mülkiyetine dâhil olur. Satıcı da bir şeyi peşin, borçla veya taksitle satınca bu şeyin mülkiyetini müşteriye geçirmelidir.
Müşteri borçla veya taksitle bir şey satın alınca aldığı şeyi satabilir. Çünkü mülkiyetine geçmiş oldu.
Burada telefon şirketi telefon cihazını satarken müşteriye belli zamana kadar abone olmayı satıyor. Her ay abonenin bir miktarını ödeyecektir. Cihazın fiyatına mukabil olur. Ama cihaz müşterinin elindedir, mülkiyeti kendine geçti. Onu satabilir ve aynı anda abone miktarını, yani taksitleri ödemeye devam eder. Taksitle bir cihaz almış olur. Kendisi bu cihazı satar, başka cihaz alır, bir telefon numarasını verirler, ama telefon numarası veya abonesi aynı kalır, zira belli telefon numarası oldukça her ayda ödeme yapar, belki numarayı kullanmaz, fakat her ay abonesini öder.
Mademki cihaza malik oldu, onun üzerinde tasarruf hakkı olmuş oldu, bu alış veriş doğrudur. Abone olmak taksitle olur, bir veya iki seneye kadar her ay bir miktar para ödeyecektir.
Bu alış veriş, bir satışta iki satış yapmak değildir. Zira Resulullah (sav) “Bir satışta iki satış anlaşmasını nehyetti” (İbni Hanbel) Bunun misali, şu fiyatla sana arabamı satıyorum, bunun karşılğında şu fiyatla bana senin arabanı satacaksın. Bu caiz değildir. Her araba ayrı anlaşmada satılmalıdır.
Başka rivayette; “Kim bir satışta iki satış anlaşması yaparsa az olan kendisine aittir, yoksa riba (faiz) olur” (Ebu Davut) Bunun misali, bir anlaşmada peşin ve vadeli diye iki fiyat gösteriliyor, hem peşin hem vadeli aynı anda bir anlaşmada caiz değildir, ribadır, haramdır. Ama satıcı bu şeyi peşin olarak 100’e satarım, taksitle 150’ ye satarım derse, hangisini istiyorsun, onun üzerine anlaşalım, bu şekilde caizdir. Ama peşin olarak satıyor, fakat belli zamandan sonra taksitle başka fiyatla olacak veya taksitle satışta gecikme olursa fiyat yükselecek denilirse bir satışta iki satış olur. Ve bu riba sözleşmesi olur veya taksitleri erteletmek istiyorum, satıcı fiyatları yükselteceğim derse bu riba olur, haramdır.
Telefon meselesinde, cihaz karşısında bir veya iki seneye kadar abone olarak belli miktar ödeme şartı vardır. Bu cihazın fiyatını taksitle ödemektir. Bir şekilde taksitle bir satıştır. Fiyat değişmez. Müşteri cihazın mülkiyetini eline geçiriyor, bu nedenle cihazı da satabiliyor veya hediye edebiliyor vs. Mülkiyette tasarruf hakkına sahiptir. Ama abonenin miktarını değişmeden olduğu gibi ödeyecektir.
Esad Mansur.
