بِسْـــمِ اللهِ الرَّحْمٰـــنِ الرَّحِيـــم
Soru Cevap
Soru :
Yaptığımız iş gereği bazı müşterilerden depozito alıyoruz. Aldığım depozitoyu eğer antlaşma fesih edilirse geri iade ediyorum. Bazen yaptığım iş gereği kişiye özel ölçüm renk uyumu buna benzer şahsi seçenekler oluyor bu durumda yine depozito alıyorum. Müşteri antlaşmayı tek taraflı fesh ederse depozitonun hükmü ne olur? Kişisel seçenekler olduğundan dolayı ürünü geri iade etmek de mümkün değil. Ancak zararına satış yapabiliyorum. Bu durumda aldığım depozitoyu yine karşı tarafa ödemelimiyim? Veya hükmü ne olur?
Bir müşterimizde de yine depozitoyu aldım ve depozitoyu aldığım müşterimin siparişleri 1 yıldan fazladır depomda duruyor. Müşteriyi arıyorum ve müşteriye ulaşamıyorum. Müşterinin ürünlerini satsam zarar edeceğim. 1 yıldan beri yaklaşık ürünler depomda bekliyor, ayrıca bir yıldır sermayemde o üründe bağlı duruyor ve ben bu müşterime ulaşamıyorum telefon ediyorum telefonlarımı açmıyor, mesaj atıyorum mesajlarıma cevap vermiyor. Bu durumda ben müşteriden aldığım depozitoyu ne yapmam lazım?
İslâm’da depozitonun hükmü nedir?
Cevap:
Sizin anlattığınız şekildeki kişinin verdiği depozito ona sattığınız şeyin fiyatından bir kısımdır. Bu kişi sizden belli fiyatla bir şey almak istediği zaman ön ödeme yapar. Türkçe’de bunun manası kaparo ve Arapçasında arabundur.
Eğer satış anlaşması gerçekleşip anlaşma yerinden ayrılırlarsa satış tamamlamış olur. ResulullahSallAllahu Aleyhi ve Sellemşöyle buyurdu:
[البيعان بالخيار ما لم يتفرقا]
“Alışveriş yapanlar (anlaşma yerinden) ayrılmadıkça (vazgeçme hususunda) seçme hakları vardır.”[Buhari]
Dolayısıyla bir yerde, telefonla veya internet yoluyla anlaşma tamamlanırsa satış geçerli olur. Müşteri fiyattan bir kısım öderse ve ondan sonra cayarsa bu ön ödeme satıcının hakkıdır.
“Nafi bin Abdulharis Mekke’de hapishane olarak kullanmak üzere Safvan bin Ummeyye’den bir ev aldı. Eğer Halife Ömer razı olursa yapılmış satış geçerli olur, razı olmazsa Safvan 400 dinar’ı alır.”[Buhari] şeklinde anlaşma yaptılar.
Nafi bin Abdulharis Ömer’in vekili olup Safvan’dan bir ev alırken 400 dinar ön bir ödeme (arabun, kaparo) verdi. Ömer cayarsa Safvan bu arabunu alacaktır diye anlaştılar.
Bazıları “Resulullah SallAllahuAleyhiveSellem’in arabundan nehyettiği.”[İbniMace] rivayetini ileri sürüyorlar. Fakat bu hadis zayıftır. Onunla amel edilmez. Yukarıdaki “Alışveriş yapanlar (anlaşma yerinden) ayrılmadıkça (vazgeçme hususunda) seçme hakları vardır.” hadisiyle de çelişir. Satış sözleşmesi tamamlandıktan sonra hiçbir taraf cayamaz. Anlaştıkları gibi satıcı malı teslim etmeli ve müşteri malı götürmeli ve fiyatını ödemelidir.
Bir yıl geçmiş ve müşteri ile kontak kurulamıyorsanız bu ürünü başkasına satabilirsiniz, hakkınız vardır, zira müşteri zamanında gelmedi. Nitekim müşteriye malı almak için bir zaman tayin edilir, bir müddet tanınır, bu zaman zarfında müşteri gelmezse ısmarladığı malı diğerlerine satabilirsiniz. Verdiği arabun sizin hakkınızdır, iade etmeyebilirsiniz.
Esad Mansur
