Soru Cevap
Soru:
Lukatayı-yani bulunan bir eşyayı, sahibi çıkmadığı takdirde kişi onu kullanabilir mi, kullanamaz mı?
Şer’î hükmü nedir?
Cevap:
Rasulullah SallAllahu Aleyhi ve Sellem lukata/buluntu hakkında sorulunca şöyle buyurdu:
[“ما كان منها في طريق الميتاء أو القرية الجامعة فعرفها سنة. فإن جاء طالبها فادفعها إليه، وإن لم يأت فهي لك، وما كان في الخراب يعني ففيها وفي الركاز الخمس”]
“Lukata ise herkesin gelip geçtiği bir yolda veya sakinleri olan bir köyde bulunan bir şey olursa bir sene boyu onu tanıt! Onun sahibi gelirse ona ver. Şayet sahibi çıkmazsa senin olur. Harabelerde bulunanlardan ve definelerden beşte biri alınır.”[Ebu Davud]
- Bu hadise binaen lukata/buluntu herkesin gelip geçtiği bir yolda veya sakinleri olan bir köyde veya şehirde bulunursa onu bulan bir sene boyunca onu duyurur. Sahibi gelirse ona verir, sahibi çıkmazsa bulana aittir. 1/5’ini Hilâfet Devleti’ne vermez. Hadiste bir seneden sonra sahibi çıkmazsa tümünün bulana ait olduğu bildirildi.
- Harabelerde, herkesin gelip geçmediği yerlerde, insanların oturmadıkları yerlerde, dağlarda, dışarıda sahibi olmayan arazide, çölde ve buna benzer yerlere, sakinleri olmayan yerlerde, gelip geçilmeyen yerlerde bir şey bulunursa bir sene tanıtılmaz. Bunu bulan kimse hemen onu mülk edinir, fakat bunun 1/5’i İslâm Hilâfet Devleti’ne verilir. Bunun hükmü tamamen defineler gibidir.
- Eski asırlarda veya yıllar önce yer altına defnedilen malları ve hazineleri bulan kimse 1/5’ini Hilâfet Devleti’ne verir, 4/5’ü bulana ait olur.
- 1/5’i Hilâfet Devleti’nin mülkiyetine dâhil olunur, zekât ve sadakalar bölümüne dâhil değildir. Sadaka yerine geçmez. Hilâfet Devleti’nin hakkıdır. Bu devlet olmayınca gayri İslami devletlere verilmez. Bilindiği gibi bu zalim devletler bir kimse bir define veya hazine bulursa hepsini alır.
- Müslüman isterse 1/5’i fakirlere sadaka olarak verebilir. Zira insan herhangi bir zamanda kazancından sadaka verirse sevabı vardır.
- Pek değeri olmayan ve sahibi onu kaybettiğinde aramayacağı şeyi ise insan hemen mülk edinir. Ama onu tasadduk ederse sevap alır. Zira Rasulullah SallAllahu Aleyhi ve Sellem yere düşmüş bir hurma tanesi bulduğunda aldı, sadaka isteyen bir fakir görünce ona vererek şöyle buyurdu:
[أما إنك لو لم تأتها لأتتك]
“Sen ona gelmeseydin sana gelirdi.”[İbni Hibban, Beyhaki, Taberani]
Bunun manası, bu hurma bu kişinin nasibindendir, buraya gelmeseydi, sadaka bir şekilde ona gelirdi.
Cabir RadiyAllahuAnh’ın rivayetine göre Rasulullah SallAllahu Aleyhi ve Sellem insanın bir asa, kırbaç ve ip gibi bir şeyi bulduğu zaman hemen mülk edinmesine ruhsat verdi.[Ebu Davud]
Değeri var olan yiyeceği bulursa iki seçeneği vardır: Ya onu yer sahibi çıkınca fiyatını ona verir, ya da onu satar sahibi çıkınca onun parasını verir.
Hacda bir şey bulursa onu alamaz, ancak sahibi çıkıncaya kadar kendisinde bir emanet olarak korur. Zira Rasulullah SallAllahu Aleyhi ve Sellem hacdaki lukatanın alınmasını nehyederek şöyle buyurdu:
[ولا يلتقط ساقطتها إلا منشد]
“(Hac yerinde) düşürüleni, kimse almasın, ancak sahibini bulmak için alınır.”[Buhari]
Mescid-i Haram’la ilgili özel hüküm, onun lukatası haramdır, ancak sahibine verilir şeklindedir. Bir sene geçtikten sonra sahibi çıkmazsa onu mülk edinemez. Onu sadaka olarak verir.
Allah’ın izniyle İslâm Hilâfet Devleti kurulunca bu iş güzel şekilde tanzim edilmeye çalışılır. Mesela; her köyde ve şehrin her mahallesinde devletin kontrolü altında lukata yerleri kurulur, memurlar tayin edilir. Bir kimse bir şey bulursa oraya bildirir, yine bir kimse bir şey kaybederse oraya müracaat edebilir. Yukarıdaki şer’î hükümler de uygulanır.
Esad Mansur
î hükmü nedir?
